Hat sanatı, İslam medeniyeti çerçevesinde Arap yazısına bağlı olarak doğ-muş ve gelişmiş güzel sanatlardan biridir. Arap yazısı İslâmîyet’in ortaya çıkışı ile süratli bir gelişme evresine girmiş ve hicreti takip eden iki asır içerisinde bir taraftan bağlı bulunduğu Arap dilini ifade edebilen bir yazı sistemi, diğer taraf-tan canlılığını koruyan bir sanat dalının ana unsuru olmuştur1.
Mimari dekorasyon, mihrap, minber, mahfil yazıları, kitabe ve levha uygu-lamalarından farklı olarak İslâmî sikkeler, ticari meta olmalarının yanı sıra, yazı tarihi, yazının kullanımı ve gelişimi bakımından da önemli veriler sunan el sana-tı ürünleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönem sikkelerinin okunuşu, anlamı farklı uygulamaları ile kompozisyon içindeki yerleri, ikonografik yorumları ve Sanat Tarihi çerçevesinde bilimsel değerlendirmelerini ortaya koymaktadır.
Bu bağlamda öncelikli olarak İslâmî sikkelerin ortaya çıkışı ve Abbâsî dönemine kadar geçirdiği evreler hakkında bilgi vermekte fayda vardır.
İlk İslâmî paranın kim tarafından basıldığı hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır. Makrîzî, Osman b. Affan’ın, Muaviye b. Ebu Süfyan’ın, Abdullah b. Zübeyr’in dirhem kestirdiklerini Muhammed Hamidullah ise Kettanî’den rivayet-le, Hz. Ömer’in yeni bir sikke serisi bastırdığını, hatta kağıt ve deriden paraların kullanımının söz konusu olduğunu bildirmektedir. Kadı Ebû Ya’la ise; Hz. Peygamber, Hz. Ebu Bekir, Hz. Osman, Hz. Ali ve Muaviye dönemlerinde sikke basılmadığını söyleyerek bu görüşleri reddetmektedir. Mâverdî de Said b. el-Müseyyeb’den rivayetle, ilk İslâmî dirhemin basımının, Emevî halifesi Abdülme-lik b. Mervan (M. 685–705) zamanında gerçekleştiğini bildirmektedir.
Emevîler önceleri Bizans ve Sâsânî formundaki sikkeleri bazı değişiklikler yaparak kullanmışlardır.
Emevî Halifesi Abdülmelik bin Mervân dönemi sikkeler bakımından reform sayılmaktadır. Halifenin para reformuyla birlikte bastırdığı yeni paralar, birden-bire ortaya çıkmamış belirli değişikliklerden geçtikten sonra son halini almıştır. Önceleri Bizans paraları örnek alınmış zamanla bunların üzerindeki bazı karak-terler ve motiflerin yeniden düzenlenmesiyle ilk müstakil İslâm dinarları ve dir-hemleri oluşturulmuştur. Tamamen yazıdan oluşan dirhemler H. 79/M. 698-699 yılında tasarlanmış ve basılmıştır.
Bu dönem sikkelerinin temel özelliği, Kur’an’dan âyetler taşıyan yazı ibarelerinin ilk uygulamalarının bulunmasıdır.
